เสน่ห์ตัวละคร

โดย : กิ่งฉัตร

ปาริฉัตร ศาลิคุปต เขียน พรพรหมอลเวงในนามปากกา ‘กิ่งฉัตร’ มีผลงานออกมาอย่างต่อเนื่องในเวลา 30 ปี ภายหลังจึงเกิดนามปากกา ‘อลินา’ สำหรับเขียนเรื่องแนวแฟนตาซี และ ‘ชื่อถง’ สำหรับเขียนเรื่องแนวจีน

“นิยาย… ต่อให้เนื้อหาดีแค่ไหน

ภาษาลื่นไหลเพียงใด

พล็อตสุดเวอร์อลังการขนาดไหน

แต่ถ้าสำนวนไม่จับใจ

ตัวละครไม่มีเสน่ห์ชวนให้ติดตามก็จบ”

อยากจะเล่า…
ไม่มีอะไรมาก  

แค่อยากจะเล่า… อยากจะบอกกล่าวถึงวิธีการคิด การทำงาน  วิธีการเขียนจากประสบการณ์ที่ผ่านมา ไม่มีบทเรียน ไม่มีตำราสอน มีแต่ประสบการณ์ล้วนๆ การเขียนไม่มีผิดไม่มีถูก ใช่สำหรับคนหนึ่งอาจไม่ใช่สำหรับอีกคน  ดังนั้น อยากจะเล่าเป็นแค่ประสบการณ์ พอจะเป็นคำแนะนำ เป็นคำบ่น เป็นคำเปรย แต่ไม่ใช่คำสอน อ่านเอานะคะ… ถ้าดีก็คิดว่าเป็นแนวทาง ถ้าคิดว่าไม่ใช่ก็ปล่อยผ่านไป เพราะบรรดาคนเขียนคอลัมน์นี้แค่ ‘อยากจะเล่า’ เท่านั้นเอง

เสน่ห์ของตัวละคร

นิยาย… ต่อให้เนื้อหาดีแค่ไหน ภาษาลื่นไหลเพียงใด พล็อตสุดเวอร์อลังการขนาดไหน แต่ถ้าสำนวนไม่จับใจ ตัวละครไม่มีเสน่ห์ชวนให้ติดตามก็จบ

วันนี้ติดเรื่องสำนวนไว้ก่อน ขอประเดิมคอลัมน์นี้ด้วยเรื่องเสน่ห์ของตัวละครก็แล้วกัน

ก่อนอื่นต้องเข้าใจกันนิดนะคะว่า ตัวละครที่มีเสน่ห์ไม่จำเป็นต้องจำกัดวงอยู่แค่พระเอกนางเอก ตัวละครตัวไหนก็มีเสน่ห์ได้ทั้งนั้น ขอแค่ให้คนอ่านอ่านแล้วรู้สึกมีส่วนร่วมในอารมณ์ในความคิดในการกระทำของตัวละครนั้นๆ จะรัก จะลุ้น  จะเอ็นดู จะหมั่นไส้ จะเกลียดจนอยากบุกเข้าไปในหนังสือเพื่อจิกหัวตบหรือทั้งรักทั้งเกลียด…
ขอให้คนอ่านรู้สึกอินได้
ขอให้คนอ่านรู้สึกเหมือนตัวละครตัวนั้นมีชีวิตจริงๆ ได้ นิยายเรื่องนั้นประสบความสำเร็จแน่นอน

ยกตัวอย่างนิยายเรื่องหนึ่งที่ติดงอมแงม แม้จะเป็นเรื่องรัก แต่มีเนื้อหาความรักน้อยมาก ส่วนใหญ่เน้นเรื่องวิถีชีวิตและอาชีพการงานของนางเอกมากกว่า เรื่องนี้เริ่มจากนางเอกที่เป็นลูกคุณหนู ร่ำรวย มีความรู้ มารยาทงาม มีคู่หมายที่เหมาะสม แต่จู่ๆ ก็ตื่นขึ้นมาในร่างของเด็กสาวแสนสวยแต่ขาดไร้ไปเสียทุกอย่าง เรียกว่าจากคุณหนูตระกูลใหญ่ผู้งามสง่า กลายเป็นเด็กสาวยากจน สมองกลวง

เรื่องราวสลับร่างอย่างที่เรียกว่าไม่มีเหตุผลอะไรเลย อ่านตอนแรกๆ นี่เรียกว่า อ่านไปร้อง เอ๊ะ… ทำไมไม่ทำแบบนี้ ทำไมตัดสินใจแบบนั้นอยู่ตลอดเวลา แต่ขอโทษเถอะค่ะ… นางเอกของเรื่องเธอเอาอยู่ค่ะ ความโดดเด่น นิสัยใจคอ ความอดทนและความสามารถของเธอสามารถจิก (ศีรษะ) คนอ่านให้ตามไปด้วยอย่างงมงายไร้สติมาก ทุกบทมีความลุ้นเอาใจช่วยตัวเธอให้ฝ่าฟันทุกอย่างไปได้อยู่ตลอดเวลา  
อ่านไปอินไป บางบทถึงกับมือไม้สั่น อยากรู้เรื่องราวต่อไปเรื่อยๆ ราวกับว่าเธอมีชีวิตจริง ราวกับเธอเป็นเพื่อนที่เราต้องคอยลุ้นเอาใจช่วย

ลุ้นจนลืมความไม่สมเหตุสมผลบางประการไปจนหมด
นี่… คือตัวละครที่ประสบความสำเร็จ

ในทางตรงกันข้าม ฉันเคยไปเป็นกรรมการตัดสินงานวรรณกรรมอยู่ครั้งหนึ่ง เรื่องที่เข้ารอบสุดท้ายเรื่องหนึ่งถือว่าน่าสนใจมาก เนื้อหาดี ข้อมูลแน่น คาดว่าเขียนจากประสบการณ์ตรง พล็อตจึงชัดเจน ภาษาลื่นไหลไม่ติดขัด การแบ่งบทดำเนินเนื้อหาทุกอย่างจัดว่าไม่มีอะไรบกพร่อง
ข้อเสียของนิยายเรื่องนี้มีอย่างเดียวคือ คนเขียนเฉลี่ยความดีความเลวของตัวละครได้เท่าเทียมกันเป๊ะๆ ทุกตัว ไม่ว่าจะตัวเอกหรือตัวประกอบ ทุกตัวมีดีมีเลวเหมือนกันหมดจนไม่มีอะไรโดดเด้งสะดุดตาสะดุดใจ ทำเอาคนอ่านไม่เกิดอารมณ์อินกับตัวละครใดๆ เลย ไม่รัก ไม่เกลียด ไม่สงสาร ไม่ลุ้นอะไรทั้งสิ้น  
แม้แต่ตัวเอกของเรื่องก็แค่รู้สึก ‘เฉยๆ’ ไม่มีความรู้สึกลุ้นอยากเอาใจช่วย อ่านจบแล้วก็ลืม ไม่มีตัวละครตัวใดติดในความรู้สึกหรือความทรงจำเลย ปิดหน้าสุดท้ายลงฉับทุกอย่างก็จบ… ลืมตัวละครดับไปเลย

เรื่องนี้จึงตกรอบไปอย่างน่าเสียดายเพราะมีทุกอย่างยกเว้น ‘เสน่ห์’

คำถาม… จะเขียนยังไงให้ตัวละครมีเสน่ห์

ในความรู้สึกส่วนตัว แม้ตำราหลายเล่มจะบอกว่าตัวละครที่ดีควรมีลักษณะเป็นปุถุชนธรรมดา มีทั้งดีและเลวในตัว หรือที่เรียกว่ามีบุคลิกแบบ round character แต่ฉันกลับรู้สึกว่าตัวละครจะมีบุคลิกอะไรก็ช่างเถอะ จะกลมจะแบนก็สุดแล้วแต่ว่าใครอยากจะเขียนแบบไหน ขอเพียงแต่ตัวละครนั้นมีบุคลิกที่ชัดเจน มีความน่าสนใจ มีสิ่งน่าค้นคว้า เทียบง่ายๆ คือเหมือนยามที่เราเดินสวนกับใครบางคนแล้วต้องเหลียวหลังไปมอง นั่นคือเสน่ห์

เขียนตัวละครอย่างไรก็ได้ให้ติดค้างอยู่ในอารมณ์และความจำของคนอ่าน

ตัวละครที่ว่าไม่จำเป็นเลยค่ะว่าจะต้องสมบูรณ์พร้อม ไม่ต้องดีงามร้อยเปอร์เซ็นต์ ไม่ต้องเลวทรามร้อยเปอร์เซ็นต์ ตรงกันข้ามนะ… ฉันเชื่อว่าตัวละครที่ไม่สมบูรณ์แบบคือตัวละครที่สมบูรณ์แบบสำหรับคนเขียนและมีเสน่ห์ที่สุดสำหรับคนอ่าน

 สุดท้าย… ลองหลับตาลงนะคะ แล้วนึกชื่อตัวละครที่คุณโปรดปรานขึ้นมาสักตัวหรือหลายๆ ตัว  จากนั้นตรองดูว่าเขาเธอหรือมันมีเสน่ห์ตรงไหน มันดีตรงไหน มันร้ายตรงไหน มันมีอะไรพิเศษที่มัดใจผู้คน ถึงได้ทำให้คนอ่านอย่างคุณจดจำได้ไม่ลืมเลือน  

และลองคิดดูว่าคุณจะสร้างตัวละครแบบไหนที่จะทำให้คนอ่านคนอื่นที่ไม่ใช่คุณจำได้ไม่ลืมเลือนเช่นกัน  

————————————————–

ภาพประกอบ* – ShutterStock