ความสะอาดหลังน้ำท่วม

“ฝนตก แดดออก” คอลัมน์ที่รวมบทความที่เขียนถึงประสบการณ์ชีวิต ความคิด ความรู้สึกต่อเรื่องราวรอบตัวที่ชุนเทียนได้พบ…แม้จะเป็นเรื่องเล็กๆ แต่ถ้ามองให้ดี คุณจะสัมผัสได้ถึงอากาศสบายๆ ในยามฝนโปรย และมีความสุขทุกครั้งที่เงยหน้ามองฟ้าเมื่อแดดออกในทุกวัน

ปี พ.ศ. 2539 เป็นปีที่บ้านริมแม่น้ำแม่กลองถูกน้ำท่วมหนักที่สุดเท่าที่เคยเจอมา  เวลานั้นฉันติดภาระทำงานอยู่ในเมืองกรุงเทพฯ ฟ้าอมร  ชีวิตการงานกำลังไปได้ดี  ทำให้ไม่ค่อยมีเวลากลับมาบ้าน แต่ก็ยังรับรู้ข่าวเรื่องเขื่อนปล่อยน้ำลงแม่น้ำแม่กลองมามากกว่าทุกปี  ทำให้นึกถึงสภาพน้ำท่วมบ้านเมื่อหลายสิบปีก่อน  เมื่อกลับไปก็เจอภาพที่คุ้นตาเหมือนเดิม

ชาวบ้านที่อยู่ใต้เขื่อนต้องเตรียมตัวรับมือกับมวลน้ำที่ไหลเอ่อล้นตลิ่งลงมาเสมอ ๆ น้ำจะมากจะน้อยก็ขึ้นอยู่กับปริมาณน้ำฝนที่ตกต่อเนื่องยาวนานได้แค่ไหน  ตั้งแต่เป็นเด็กน้อยที่จำความได้ โตมากับชีวิตริมแม่น้ำ ย่อมรับรู้และอยู่กับปัญหาน้ำท่วมแทบทุกปี ทำให้เราไม่ค่อยตื่นเต้นกับมันนัก ก็แค่เตรียมเก็บของที่อยู่ใต้ถุนเรือนให้หมด  เตรียมเรือที่มีให้พร้อม สำรวจดูรอยรั่วใต้ท้องเรือเล็ก ๆ ของเราว่ามีไหม ถ้ามีให้จัดการอุดมันซะ และพามันออกมาให้ทันหากน้ำเอ่อล้นขึ้นมาท่วมมิดใต้ถุนบ้าน (แต่ก็ไม่เคยถึงพื้นบ้านสักที) อีกทั้งต้นไม้ที่ปลูกในกระถางหน้าบ้านและหลังบ้าน คอยดูว่าน้ำขึ้นถึงต้นไม้เราหรือยัง ถ้ามันท่วมกระถางเมื่อไรก็เตรียมยกขึ้นหนีน้ำเมื่อนั้น

ภารกิจเหล่านี้จะว่าไป เหนื่อย หนักเหมือนกัน  แต่ฉันชอบอะไรทำนองนี้  มันคือความสนุกและตื่นเต้นที่ได้ทำสิ่งที่ไม่ใช่งานประจำ ที่สำคัญถ้าได้เอาเรือออกไปนอกบ้าน นั่นหมายถึงการได้พายเรือตามสายน้ำเชี่ยวและขุ่นข้น เข้าไปในคลองที่ไหลผ่านสวนไกลบ้าน เพื่อดูความเสียหายของต้นไม้ในสวนว่ามีต้นไหนรอดจากน้ำท่วมบ้าง  หรือไม่ก็พายเรือออกมาทางหลังบ้าน เพื่อรับส่งคนที่ถนนให้เข้าออกบ้านได้โดยไม่ต้องเดินท่องน้ำตามสวนให้เสี่ยงกับการตกคลองเล็ก ๆ นั่นเอง  มันทำให้บรรยากาศของน้ำท่วมเป็นไปด้วยความรื่นรมย์มากกว่าจะคิดว่าชีวิตลำบากที่ต้องอยู่กับน้ำท่วม

มีคำโบราณที่พูดต่อ ๆ กันมาว่า “เดือนสิบเอ็ดน้ำนอง  เดือนสิบสองน้ำทรง  พอเดือนอ้าย เดือนยี่ น้ำก็รี่ไหลลง” นั้นเป็นจริง หากเวลาผ่านไปหลายปี  การมาถึงของความเจริญด้วยถนนหนทาง แทนที่การสัญจรทางน้ำด้วยเรือหางยาว หรือเรือพาย  รวมถึงโครงการเขื่อนขนาดใหญ่ 3 เขื่อนที่จังหวัดกาญจนบุรีได้แล้วเสร็จ  เรื่องเหล่านี้ทำให้สภาพของแม่น้ำค่อย ๆ เปลี่ยนไป  น้ำอาจจะนองตอนเดือนสิบเอ็ดบ้าง บางปี เดือนสิบสองก็ท่วมบ้างสามสี่ปีครั้ง  แล้วก็ขยับกลายเป็นสิบกว่าปีจะท่วมสักครั้ง   ถ้าจะถามกันว่าแล้วมันดีไหมล่ะ? มันก็ดีคนละแบบ  การที่น้ำท่วมทุกปีทำให้การสัญจรไปมาลำบากถ้าเป็นถนน  แต่แถวบ้านเรามีคลองใหญ่น้อยมากอยู่

แล้ว โอกาสได้ใช้เรือออกมาพายไปทำธุระกันมากขึ้นแทนรถยนต์ก็เป็นเรื่องดีที่ไม่ต้องเสี่ยงเรื่องความปลอดภัยบนถนน ส่วนรถนั้น ถ้าเป็นรถมอเตอร์ไซค์ เวลาน้ำท่วมขึ้นมา บางบ้านอาจมีบริเวณบ้านสูงเหนือน้ำมาก ก็เอามันขึ้นมาได้ แต่ถ้าไม่มี รถมอเตอร์ไซค์คันนั้นอาจไปสถิตอยู่บนชมพู่ต้นใหญ่ริมคลองบ้างก็ไม่ใช่เรื่องแปลก

มวลน้ำขุ่นข้นสีแดงอมส้มไหลเชี่ยวผ่านหน้าบ้านฉันนั้น  มันนำพากอสวะหลายหลากตามมาด้วย  กอที่ชวนตื่นตะลึงมากที่สุดเท่าที่เคยเห็น จะเป็นภูเขาผักตบชวาและดงอ้อพลิ้วไสวมาแต่ไกล กินพื้นที่ไปเกินครึ่งของความกว้างแม่น้ำเลยทีเดียว  ครั้งนั้นฉันยังเด็กนัก เพราะออกไปยืนดูน้ำที่หน้าบ้าน พอมันไหลมาเกือบถึงบ้านฉัน แค่ปลายของมันเท่านั้นที่เฉี่ยวเอาถังน้ำมันใต้เท้ง (ท่าน้ำลอยได้ที่ยื่นออกไปในแม่น้ำ) ของข้างบ้านติดไปด้วย  พาลเอาเท้งทั้งแผ่นใหญ่ที่ทำด้วยไม้ผูกกับถังน้ำมันหลายถังพลิกคว่ำมาทางบ้านฉัน เห็นแล้วตกใจรีบจนทำอะไรไม่ถูก  ทำเอาข้างบ้านเหลืออยู่แต่สะพานไม้ว่างเปล่ายื่นออกไปนอกตัวบ้านเท่านั้น เท้งท่าน้ำหลุดลอยไปกับภูเขาผักตบชวาไปทั้งหมด

เมื่อน้ำลดลงในระดับปกติเมื่อไร เป็นเวลาของการทำเก็บกวาดล้างดินโคลนใต้ถุนบ้านกันพักใหญ่  ที่เก็บเฉพาะใต้ถุนเพราะน้ำไม่เคยท่วมถึงพื้นบ้าน ทำให้ตัดปัญหาเรื่องบ้านเลอะน้ำโคลนไปได้หนึ่งเรื่อง กังวลก็แต่สัตว์มีพิษทั้งหลายที่พากันหนีน้ำขึ้นบ้านเท่านั้น ต้องคอยระแวงว่าจะมีพวกมันบ้างหรือเปล่า ถ้าเจอก็แค่จับมันไปปล่อยไว้ไกลบ้าน  มีบางครั้งที่พลั้งมือทำบาปบ้าง  แผ่เมตตาขออโหสิกรรมกันไปเพราะความกลัวเป็นเหตุ

หลังน้ำท่วม เมื่อน้ำลดระดับลงสู่ปกติ ความสะอาดตามมาเสมอ เพราะเราได้โอกาสเก็บบ้านให้พ้นความรกและเลอะครั้งใหญ่ รวมถึงต้นไม้ที่รอดชีวิตจากน้ำท่วม  มีดินโคลนและปุ๋ยที่มากับน้ำเพิ่มหน้าดินได้อีก รากพืชก็ไม่ลอยจากปัญหาดินทรุดตัว ทำให้ต้นไม้ไม่ล้มเมื่อลมพัดแรง  ฯลฯ

ขึ้นชื่อว่าอุทกภัย แม้จะมีเรื่องชวนสนุกให้ทำ  แต่ก็ไม่น่าจะเกิดบ่อยนัก  หากวันนี้ เวลานี้ ฝนยังคงตกต่อเนื่องทุกวันไปอีกหนึ่งสัปดาห์ เรื่องในอดีตที่คุ้นชินก็คงกลับมาให้ตื่นเต้นกันต่ออีกครั้ง