มีใครร้ายกาจกว่านี้อีกไหม : อัมบริดจ์

กลั่นเกลาเล่าเพลิน โดย นกอัญชันหางดำ คอลัมน์ที่ได้แรงบันดาลใจจากโลกวรรณกรรมที่มีตัวละครมากมายโลดแล่นอยู่ในใจนักอ่าน และมีเรื่องราวให้กล่าวถึงได้เสมอ คอลัมน์นี้จึงขอชวนทุกท่านมาเพลิดเพลินกับการรีวิวตัวละคร ทั้งตัวเอก ตัวร้าย และตัวประกอบ ในมุมมองเชิงเปรียบเทียบกับโลกปัจจุบัน พร้อมสอดแทรกข้อชวนคิดไว้เบาๆ

ในหนังสือชุดแฮร์รี่ พอตเตอร์ หากจะพูดถึงคนเจ้าระเบียบ ชอบเน้นหลักการกฎเกณฑ์ต่าง ๆ ฉลาดรู้ทันคน ไม่ต่อรองผ่อนปรนอะไรง่าย ๆ หลายคนคงนึกถึงอาจารย์แบบมักกอนนากัลหรือสเนปซึ่งเป็นคุณสมบัติที่เหมาะสมกับการเป็นทั้งครูสอนหนังสือและอาจารย์ฝ่ายปกครอง กฎระเบียบเป็นเรื่องจำเป็นสำหรับการอยู่ร่วมกัน แต่หากมีคนที่ใช้อำนาจในทางที่ผิด ออกกฎระเบียบตามใจชอบเพื่อประโยชน์ของตนเองและพวกพ้อง คงไม่แคล้วที่จะถูกต่อต้านเกลียดชัง และท้ายที่สุดก็ต้องแพ้ภัยตัวเองอยู่ดี ดูจาก โดโลเรส อัมบริดจ์ เป็นตัวอย่างก็ได้

อัมบริดจ์เป็นตัวละครที่ปรากฏบทบาทสำคัญอยู่ในเล่มห้าและเล่มเจ็ด ไม่ได้มีความซับซ้อนอะไรมากเพราะปรากฏตัวเพียงไม่กี่ฉากก็มีรัศมีตัวร้ายเปล่งออกมาชนิดที่ไม่ต้องเสียเวลาเดา ที่น่าแปลกใจคือ แม้อัมบริดจ์จะเป็นตัวอย่างของคนที่มีนิสัยใจคอร้ายกาจ ปากชอบอ้างถึงแบบอย่างที่สังคมและเด็ก ๆ ควรจะเป็น แต่การกระทำกลับย้อนแย้ง พยายามล้มล้างอำนาจเดิมอย่างดัมเบิลดอร์ก็เพื่อจะครอบครองสิทธิ์ควบคุมสั่งการอย่างตามใจชอบเพื่อผลประโยชน์ส่วนตน ไม่ใช่เพื่อความถูกต้องชอบธรรมอะไรอย่างที่อ้าง เรียกได้ว่าเป็นตัวละครที่มีแต่คนเกลียดทั้งครูทั้งนักเรียนในหนังสือ รวมถึงนอกหนังสือคนอ่านก็สาปแช่งก่นด่ากันไม่พัก กระนั้นในชีวิตจริงก็ยังพบเจอคนที่ทำตัวเหมือนอัมบริดจ์ได้ทั่วไปทุกสาขาอาชีพ ลอยหน้าลอยตาอยู่ในสังคมโดยไม่ตระหนักถึงความร้ายกาจของตนเอง ชอบไปเกี่ยวข้องกับผู้คนด้วยอารมณ์ประหนึ่งว่าฉันเป็นเฮอร์ไมโอนี่ผู้รักความถูกต้อง แต่ไม่รู้ตัวว่าตัวเองเป็นอัมบริดจ์

ในหน้าที่การงานถือว่าอัมบริดจ์เติบโตได้ดีในเส้นทางอาชีพ ได้ดำรงตำแหน่งสำคัญในกระทรวงเวทมนตร์เป็นถึงปลัดกระทรวงอาวุโส แต่นั่นแหละคงไม่ได้มาเพราะความสามารถเพียงอย่างเดียว ดูจากหลายเหตุการณ์แล้วตำแหน่งนี้คงได้มาจากการประจบประแจงเอาใจเจ้านาย และสร้างเรื่องวางยาให้คนอื่นมีความผิดเพื่อตัวเองจะได้เอาหน้าออกโรงจัดการเอาความดีความชอบ อย่างเช่นเมื่อเห็นว่ารัฐมนตรีกระทรวงอย่างฟัดจ์ต้องการลดทอนความน่าเชื่อถือของแฮร์รี่ ทำให้ดูเป็นคนประหลาดชอบแต่งเรื่องหลอกลวงเพื่อกลบเกลื่อนข่าวเรื่องการกลับมาของจอมมารและผู้เสพความตาย อัมบริดจ์จึงลอบส่งผู้คุมวิญญาณไปเล่นงานแฮร์รี่ ไม่ว่าจะเป็นการหวังผลถึงชีวิตหรือบังคับทางอ้อมให้แฮร์รี่ทำผิดกฎหมายปกปิดความลับผู้ใช้เวทมนตร์คาถา แฮร์รี่ก็ต้องเดือดร้อนจากการพยายามปกป้องตัวเองและดัดลีย์ เกือบถูกไล่ออกจากโรงเรียนและถูกหักไม้กายสิทธิ์ ถูกกลั่นแกล้งเปลี่ยนเวลาและสถานที่นัดหมายอย่างกะทันหันโดยหวังให้แฮร์รี่และดัมเบิลดอร์ไปไม่ทันการพิจารณา และต้องขึ้นศาลพิจารณาคดีทางวินัยด้วยความผิดที่ตัวเองไม่ได้เป็นคนก่อเรื่อง

เมื่อได้รับแต่งตั้งโดยแทรกแซงจากกระทรวงเวทมนตร์ให้มาเป็นอาจารย์สอนวิชาการป้องกันตัวจากศาสตร์มืดคนใหม่ อัมบริดจ์ก็ยังทำตัวเสมือนเป็นผู้คุมวิญญาณเสียเอง ทำให้บรรยากาศของฮอกวอตส์อึมครึมตึงเครียดบีบคั้นได้ไม่ต่างกัน คอยดูดกลืนความสุขจากผู้คน ก่อความทุกข์ร้อนให้ใครต่อใครไปทั่ว ทั้งออกกฎหยุมหยิมเพื่อจำกัดการทำกิจกรรมต่าง ๆ แล้วยังคอยให้ท้ายพวกสลิธีรินที่ไม่ว่าจะเล่นโกงผิดกติกาหรือมาหาเรื่องด่าก่อนเพื่อก่อกวนให้เกิดเหตุวิวาทหรือทำผิดอื่นใดก็ไม่ลงโทษหนัก นอกจากนี้ในการสอนหนังสือซึ่งเป็นสิ่งที่ควรทำตามหน้าที่ครูแต่กลับละเลย ไม่สอนในสิ่งที่ควรสอน บิดเบือนความจริง หวังปิดหูปิดตาเพื่อให้คนอ่อนแอไร้ความสามารถเพื่อให้ควบคุมได้สะดวก แน่นอนว่าเมื่อถูกบีบคั้นกดดันมากเข้าคนเราก็ต้องหาทางออก กองทัพดัมเบิลดอร์จึงเกิดขึ้นเพื่อเป็นที่ฝึกซ้อมของเด็กกริฟฟินดอร์ เรเวนคลอ และฮัฟเฟิลพัฟที่สมัครใจมาเรียนรู้และฝึกฝนคาถาและวิธีการต่อสู้ป้องกันตัว ซึ่งเป็นการรวมตัวกันของทุกหมู่เหล่าอย่างพร้อมเพรียงโดยที่เหล่าคณาจารย์หรือแม้แต่ดัมเบิลดอร์เจ้าของชื่อเองไม่ได้มีส่วนเกี่ยวข้องด้วยซ้ำ

กับอาจารย์ฮอกวอตส์คนอื่น ๆ อัมบริดจ์คงรู้ว่าจัดการได้ยากกว่านักเรียนจึงใช้อำนาจจากกระทรวงเข้าข่มโดยรับตำแหน่งเป็นเจ้าพนักงานสอบสวนใหญ่ด้วย นอกจากคอยสอดส่องนักเรียนก็ยังเป็นผู้ตรวจสอบการสอนของอาจารย์แต่ละวิชาและถือสิทธิ์ไล่คนออกตามแต่ใจ กับคนที่ฝีมือเหนือกว่าอย่างมักกอนนากัลเมื่อเอาชนะกันตรง ๆ ไม่ได้เมื่อสบโอกาสก็ใช้วิธีรวมตัวสี่คนลอบทำร้ายจากด้านหลัง แม้กระทั่งกับสเนปซึ่งเดิมเคยเออออเป็นพวกเดียวกัน ครั้นพอตอบสนองไม่ได้ดั่งใจก็ลุแก่โทสะขู่ว่าจะให้ไปอยู่ในขั้นทดลองงาน แล้วคนแบบนี้จะหาเพื่อนแท้ได้จากที่ไหนกัน

การจะรับมือกับคนประเภทอัมบริดจ์จึงควรดูแฮร์รี่เป็นตัวอย่าง ดูแล้วอย่าทำตาม ดูเพื่อให้เห็นว่าการระงับควบคุมการแสดงอารมณ์ของตัวเองไม่ได้จะส่งผลที่เสียหายได้เพียงใดทั้งกับตนเองและเพื่อนร่วมทีม คนแบบนี้ใช้เหตุผลของวิญญูชนมาเถียงด้วยไม่ได้เพราะเขามีหลักการข้ออ้างของตนเองที่พร้อมจะเอามาใช้กับคนอื่น คนที่เข้าข้างอัมบริดจ์ก็เห็นมีแต่คนประเภทเดียวกันเท่านั้นคือ คนที่มีเรื่องขมขื่นในชีวิตแล้วคิดแต่จะหาผลประโยชน์ใส่ตัวโดยไม่สนใจเรื่องความถูกต้องชอบธรรม คนที่ความสามารถไม่ถึงได้แต่คอยอิจฉาคนที่เก่งกว่า อย่างเช่นภารโรงอาร์กัส ฟิลช์ หรือเดรโก มัลฟอยกับพรรคพวก การมีคนแบบนี้เป็นพวกพ้องไม่ได้ทำให้ชีวิตดีได้ตลอดรอดฝั่ง เพราะในยามจำเป็นจริง ๆ ก็ไม่สามารถขอให้ใครช่วยได้เลย ตอนที่เฮอร์ไมโอนี่แกล้งแต่งเรื่องอาวุธที่ดัมเบิลดอร์ซ่อนไว้เป็นข้อพิสูจน์ให้เห็นว่าสุดท้ายแล้วอัมบริดจ์ก็ไม่อาจไว้ใจหน่วยสืบสวนที่ตัวเองเป็นคนตั้งขึ้นเองกับมือ และพวกมัลฟอยก็ดูจะหักหลังได้ง่าย ๆ ถ้าโอกาสอำนวย

ทั้งเหตุการณ์ที่อัมบริดจ์จะใช้คำสาปกรีดแทงที่เป็นคำสาปโทษผิดสถานเดียวเพื่อเค้นความจริงซึ่งเป็นวิธีการที่ผิดกฎหมาย และเหตุการณ์ที่อัมบริดจ์บังคับเอาล็อกเกตสลิธีรินมาจากมันดังกัส เฟล็ทเชอร์ได้แล้วเที่ยวมาอวดหลอกคนว่าเป็นสมบัติตกทอดจากตระกูลเก่าแก่ของตนเอง รวมถึงการที่ชอบแสดงพฤติกรรมดูถูกเหยียดหยามคน แปะป้ายผู้ที่แตกต่างแล้วลากมาแขวนให้ใช้ชีวิตลำบาก ล้วนบ่งบอกถึงปมด้อยและความริษยาในใจที่เกิดจากตัวเองมีได้ไม่เท่าคนอื่น ไม่ได้สนใจเรื่องถูกผิดอย่างที่ชอบอ้าง คนแบบนี้อยู่ด้วยไม่ง่ายเลย สิ่งที่ทำได้คงมีเพียงการรู้จักอดทนอดกลั้นควบคุมอารมณ์ไม่ให้ไหลไปตามเหตุการณ์ อย่าไปเล่นตามเกมให้เข้าทางเขา กฎระเบียบที่เกี่ยวกับการทำงานก็ศึกษาไว้บ้างจะได้ไม่พลั้งเผลอทำพลาดจนตกเป็นเหยื่อ

รอดูตอนจบคนประเภทนี้อย่างไรเสียก็ต้องแพ้ภัยตัวเองเข้าสักวัน อยู่ร้อนนอนทุกข์หาความสุขไม่เจอเพราะปัญหาที่แท้จริงในใจไม่ได้รับการแก้ไข มัวแต่กดขี่ข่มเหงสร้างความเจ็บช้ำใจให้คนอื่นเพื่อกลบเกลื่อนปมด้อยในใจแบบนี้ก็ชัดเจนแล้วว่าแม้แต่ตนเองก็ดูถูกมองไม่เห็นคุณค่าของตัวเอง เวลาคนเข้าหาก็รู้อยู่เต็มอกว่าไม่มีใครจริงใจด้วย มีแต่หาโอกาสเอาประโยชน์จากกันและกันแค่นั้น ต้องคอยอยู่อย่างหวาดระแวงไว้วางใจใครไม่ได้เลย การใช้ชีวิตแบบนี้ช่างไร้ค่าว่างเปล่าไม่ต่างจากติดอยู่ในคุกอัซคาบันโดยมีผู้คุมวิญญาณวนเวียนอยู่รอบตัวคอยดูดกลืนความสงบสุขและความหวังไปจนหมดสิ้น