ความเชื่อประหลาดของอเมริกัน

“อเมริกันคัน” เรื่องราวเกี่ยวกับอเมริกาในบางแง่มุมในอเมริกาที่หลายคนไม่เคยรู้หรือเคยรับรู้มาบ้าง แต่อาจมองไม่เห็นภาพรวมชัดเจน เจริญขวัญ แพรกทอง บลาฮาสสกี้ เจ้าของคอลัมน์ที่เขียนลงในต่วยตูนมาถึง 10 ปี นำมาเขียนเล่าสู่กันฟังแบบสนุกๆ เหมือนการเล่าให้เพื่อนฟัง โดยคงบุคลิก “ต่วยตูน” ดั้งเดิมเอาไว้คือสาระและบันเทิง

จะว่าไปแล้วบ้านเรามีความเชื่อมากมาย เช่น เวลาจิ้งจกทักอย่าออกจากบ้าน ถือว่าเป็นลางร้าย หรือนกแสกมาเกาะหลังคาบ้านถือเป็นความหายนะ เพราะจะมีคนตาย ห้ามเผาศพวันศุกร์หรือห้ามตัดผมวันพุธ สารพัดความเชื่อที่เราคุ้นเคยกันดี  มักมีผู้ใหญ่ห้ามจนเราจำได้ และเราเองนั่นแหละที่สอนลูกหลานต่อแบบนั้น

อย่าว่าแต่เมืองไทยเลยที่มีความเชื่อเยอะแยะอันหาที่มาไม่ได้ ชาติอื่นก็มีเหมือนกัน จะว่าไปนี่คงเป็นลักษณะร่วมของสากลโลก ที่มีข้อห้ามในการปฏิบัติหรือไม่ปฏิบัติ ไม่ได้เข้มงวดแบบกฎหมาย หากเป็นไปตามแนวประเพณีนิยม

อย่างไนจีเรียมีความเชื่อประหลาดมาก เพราะเชื่อว่าผู้ชายคนไหนถูกไม้กวาดฟาด จะหมดสมรรถภาพทางเพศ  แถมอวัยวะเพศหดอีกต่างหาก แหม ฟังแล้วน่าหวาดเสียวแทน ทางแก้คือให้ฟาดกลับคนตี 7 ทีขึ้นไป แต่ไอ้ข้อห้ามนี่น่าจะมาจากความอยากแก้แค้นเมีย ประมาณว่าผัวแอบย่องไปเที่ยวแล้วกลับมาบ้านดึกๆ เมียเลยฟาดกบาลเข้าให้ด้วยไม้กวาด ฝ่ายผัวเลยพยายามสร้างข้อแก้เพื่อล้างแค้น

ส่วนความเชื่อของชาวเดนมาร์กน่าจะมีปมแค้นฝังใจเพื่อน เพราะเชื่อว่าหากบ้านไหนทำจานแตกหรือแก้วแตก ส่วนใจแตกไม่เกี่ยว ให้เก็บเศษที่แตกๆ ไว้จนถึงวันปีใหม่ แล้วนำไปปาใส่บ้านเพื่อนหรือบ้านญาติ จะช่วยให้มีโชคเข้ามา ความเชื่อนี้อยากบอกว่าน่าจะดี ถ้าไม่โดนเพื่อนกระทืบเสียก่อน

นั่งอ่านเรื่องความเชื่อชาตินั้นชาตินี้พลันคิดได้ ไอ้ประเทศที่มาอาศัยอยู่มายี่สิบกว่าปีนี่ก็มีความเชื่อประหลาดๆ ไม่ต่างไปจากชาติอื่นเหมือนกันนี่นา แต่ก่อนจะเล่าเรื่องความเชื่อของมะริกันผิวขาว ขอให้เกียรติเจ้าของแผ่นดินที่แท้จริงก่อน

อินเดียนแดงในอเมริกามีความเชื่อเยอะแยะไปหมด ความเชื่อบางอย่างก็ได้รับการสืบทอดจนกลายเป็นความเชื่อสากลไปแล้ว อย่างความเชื่อเรื่อง ‘ตาข่ายดักความฝัน’ หรือ Dreamcatcher  เพื่อดักจับฝันร้าย โดยเก็บไว้แต่ฝันดี

ตาข่ายดักฝันทำง่ายๆ ด้วยการนำกิ่งต้นวิลโลว์มาขดเป็นวงกลมแล้วถักตาข่ายลงไปในวงกลม ประดับประดาด้วยขนนก เชื่อว่า ‘ขนนก’ เป็นสัญลักษณ์ของ ‘อากาศ’ และ ‘ลมหายใจ’ ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของการมีชีวิตอยู่

อินเดียนแดงเชื่อว่าใยแมงมุมสามารถดักจับได้ทุกอย่าง เพราะฉะนั้นต้องดักจับความฝันได้เช่นกัน ชนเผ่าชิปเปวาเชื่อว่าแมงมุมมีอำนาจวิเศษ สามารถทอใยดักจับความฝันได้เหมือนกับที่ดักจับสัตว์เป็นอาหารอินเดียนแดงมักแขวนตาข่ายดักความฝันไว้เหนือเปลเด็ก เชื่อว่านอกจากจะดักจับฝันร้ายแล้ว ขนนกยังนำอากาศโปร่งสบายและโชคดีมาให้เด็กๆ ด้วย

ส่วนความเชื่อแบบคนผิวขาวในอเมริกา มักเป็นความเชื่อที่มีต้นเค้ามาจากศาสนาเป็นหลัก เช่น หากใครสักคนจามในที่สาธารณะ จะต้องมีใครสักคนแถวนั้นกล่าวว่า

“Bless you”

ตอนที่ไปอเมริกาใหม่ๆ อดนึกสงสัยไม่ได้ว่า ทำไมต้องมีคนบอกว่า Bless you ทุกหน จนถือเป็นธรรมเนียมปฎิบัติจนทุกวันนี้ แม้จะสงสัย แต่ต้องกล่าวตอบไปว่า ‘ขอบคุณ’ เพราะถือว่าเป็นการอวยพร แต่จะอวยพรทำไมนั้น เรื่องนี้เกี่ยวพันกับความเชื่อทางศาสนานั่นเอง

มะริกันเชื่อว่าการจามทำให้ประตูวิญญาณเปิด วิญญาณของเราอาจหลุดกระเด็นออกมาทางปาก        แล้ววิญญาณชั่วร้ายฉวยโอกาสเข้ามาสิงร่างได้ เลยต้องอาราธนาพระเจ้าให้มาอวยพรคนจาม จึงเป็นที่มาของคำอวยพรว่า Bless you

หลายคนคงเคยเห็นในหนังฮอลลีวูดว่า เวลามีงานเลี้ยงทีไรโดยเฉพาะช่วงวันขอบคุณพระเจ้าต้องมีการจับกระดูกไก่งวงคนละข้างเพื่อเสี่ยงทาย กระดูกที่ว่านั่นคือ ‘กระดูกวิชโบน’ (wishbone) เรื่องนี้มาจากความเชื่อว่าหากจับกระดูกคนละข้างแล้วขอพร กระชากพร้อมกัน ใครได้กระดูกชิ้นใหญ่กว่า หมายถึงจะได้สิ่งที่ขอไว้

น่าแปลกที่หลายชาติมีความเชื่อเกี่ยวกับกระจกว่าการทำกระจกแตกคือเรื่องไม่เป็นมงคล       จำไม่ได้แน่ชัดว่าบ้านเรามีความเชื่อเกี่ยวกับกระจกไหม            แต่ในอเมริกา ความเชื่อเรื่องนี้เกี่ยวพันกับภูติผีปีศาจด้วย คนอเมริกันเชื่อว่า หากทำกระจกแตกจะโชคร้ายไปถึง 7 ปี บอกตรงๆ เลยว่าไม่รู้ที่มาของความเชื่อนี้

คนอเมริกันในรัฐทางใต้เชื่อว่ากระจกคือสถานที่กักขังวิญญาณ ตามประเพณีของทางใต้นั้น เมื่อสมาชิกในบ้านเสียชีวิตลง ต้องคลุมกระจกทุกบานในบ้านด้วยผ้า เพื่อที่วิญญาณคนตายสามารถเดินทางไปยังอีกโลกได้โดยไม่ถูกผูกติดไว้ในเงากระจก

นอกจากนี้ยังเชื่อว่าการเดินลอดบันไดที่ตั้งพิงกำแพงเป็นการดูถูกพระเจ้า เพราะเชื่อว่าการพิงบันไดไว้แบบนั้นทำให้เกิดช่องว่างรูปสามเหลี่ยม โดยนำไปโยงกับศาสนาคือเรื่องตรีเอกานุภาพ คือพระบิดา พระบุตร และพระจิต ใครก็ตามที่เดินลอดบันได หมายถึงคนนั้นลบหลู่ดูแคลนพระผู้เป็นเจ้า อาจทำให้ถูกวิญญาณร้ายเข้าสิง ซึ่งความจริงแล้วคงเป็นกุศโลบายไม่ให้คนเดินชนบันไดล้มขณะที่มีคนใช้งานอยู่นั่นเอง

แต่ความเชื่อที่มีอิทธิพลในสังคมอเมริกันมากที่สุดคือความเชื่อเรื่องวันศุกร์ที่ 13 ความเชื่อนี้สืบเนื่องมาจากศาสนาอีกนั่นแหละ เพราะวันนี้ตรงกับวันที่พระเยซูถูกตรึงกางเขน หลังเสวยพระกระยาหารมื้อสุดท้ายร่วมกับอัครสาวกอีก 12 คน

เรื่องนี้ไม่ใช่เรื่องเล่นๆ คนอเมริกันจำนวนมากเชื่อเรื่องนี้อย่างจริงจัง บางคนถึงขั้นวิตกกังวลขึ้นสมอง กลายเป็น ‘โรคกลัววันศุกร์ที่ 13’ จากการศึกษาประเมินพบว่าคนอเมริกันเป็นโรคดังกล่าวถึง 21 ล้านคนหรือประมาณ 8% ของประเทศเลยทีเดียว

ศูนย์จัดการความเครียดและสถาบันบำบัดอาการกลัวในเมืองแอชวิลล์ มลรัฐนอร์ทแคโรไลนา ประเมินว่าแต่ละครั้งที่มีวันศุกร์ 13 อเมริกาสูญเสียทางเศรษฐกิจเป็นเงินถึง 800-900 ล้านเหรียญทีเดียว เพราะบางคนไม่กล้าเดินทางไปไหน เนื่องจากกลัวอาถรรพ์ศุกร์ 13

อเมริกันจำนวนหนึ่งไม่ยอมออกไปกินข้าวตามร้านในวันศุกร์ที่ 13 ไม่รู้ว่ากลัวอะไรนักหนา เรื่องนี้อาจจะเป็นข้ออ้างไม่ยอมพาเมียออกไปกินข้าวข้างนอกก็ได้ การวิจัยจากหลายสำนักสรุปตรงกันว่า ความเชื่อเรื่องศุกร์ 13 อาจเป็นความเชื่อที่แพร่หลายมากที่สุดในอเมริกา บางคนกลัวจริงกลัวจังถึงขนาดไม่ยอมออกไปทำงานในวันศุกร์ที่ 13 แต่เรื่องนี้ไม่ค่อยแน่ใจนักว่าเป็นความกลัวอย่างเดียวหรือบวกความสันหลังยาวเข้าไปด้วย

ความเชื่อที่เชื่อต่อๆ กันมา บางความเชื่อแฝงคำสอนไว้ด้วย จึงถือว่าไม่ควรมองข้าม แต่ความเชื่อบางอย่างหาต้นตอที่มาไม่ได้ อย่างไรก็ตามความเชื่ออยู่คู่ชาวโลกมานาน คนโบราณบ้านเราถึงกล่าวว่า ‘เชื่อไว้ไม่เสียหลาย’ หรือ ‘ไม่เชื่ออย่าลบหลู่’ อย่างน้อยก็สอนให้เปิดกว้างและยอมรับฟังความเห็นคนอื่นนั่นเอง